Z-widzenia 2 | malarstwo

Aleksandra Zuba-Benn jest artystką o dużej plastycznej wszechstronności, która pozwala jej w równie swobodny sposób wypowiadać się w różnych technikach malarstwa, w tkaninie artystycznej, papierze czerpanym, czy poprzez ażurowe rzeźbiarskie formy wyplatane z wikliny. Doskonałość formalna jej prac idzie w parze z subtelnie wyrażoną treścią – a ta najczęściej związana jest z naturą i z niej wywiedzionymi inspiracjami. Fascynują ją – i wiodą – zarówno naturalne materie, ich plastyczna uroda, barwy, kształty, motywy zaczerpnięte ze świata roślin, jak i rozległa przestrzeń krajobrazu. Są niewyczerpanym źródłem jej emocji i estetycznych zachwytów, impulsami do twórczego dialogu zarówno z materią tworzywa jak i z własnymi przemyśleniami, doznaniami, uczuciami i podświadomymi odczuciami. To dla niej także obszar zmysłowych doświadczeń dotyku; szczególnie w tkaninie, papierze i wiklinie, zmagania się z oporem materii, naginania jej do własnych koncepcji – ale i twórczego wykorzystywania kompromisów pomiędzy jej fizycznością a – narzucaną jej bezkształtowi – formą i ideą dzieła sztuki.

Jakkolwiek jej prace formalnie zbliżają się do sztuki nieprzedstawiającej, artystka nie rezygnuje do końca z sugestii skojarzeń i aluzji do rzeczywistości realnej. Szczególnie wyraźnie jest to widoczne w jej dziełach malarskich; w ostatnim etapie jej twórczości zdominowanych przez tematy związane z krajobrazem. Zgłębia je i twórczo analizuje w obszernym cyklu wielkoformatowych „powietrznych”, monochromatycznych kompozycji, malowanych akwarelą i olejami na płótnie. Formalnie abstrakcyjne, zawierają jedynie subtelną, kompozycyjną sugestię pejzażu: horyzontalny układ form, cięższy tonalnie dół obrazu i rozjaśnioną górę, enigmatyczne zarysy budzące skojarzenia z ukształtowaniem terenu. Interesują ją stany realnego i emocjonalnego niedopowiedzenia, a te znajduje w porach budzenia się lub zamierania światła w przestrzeni krajobrazu: w nastrojach „Przedświtu”, „Szaroświtu”, „Zmierzchocieniach”, a także w „Szeptach zmierzchowych”, „W ciszy”, „Z oddali”, „W pamięci natury”, „Nieboskłonie”. Te tytuły, drogowskazy do skojarzeń i interpretacji, zaznaczają bardziej rozległość ich obszaru, niż ich precyzyjny kierunek. Może dlatego w kolejnych artystka z nich zrezygnowała – odwołując się już tylko do intuicji i wrażliwości odbiorcy?

Wydaje się, że ten jej gest uwolnił również ją samą: obrazy z partiami rozmalowanymi chłodnym, przejrzystym, turkusowym błękitem, a także te, w których w centrum kompozycji pojawiają się enigmatyczne zagęszczone formy, wydają się już przynależeć do nurtu czystej abstrakcji. Do sztuki nieprzedstawiającej zbliżył Aleksandrę Zubę-Benn także „wyzwalający” sposób tworzenia: intuicyjny i spontaniczny, otwierający się na kontrolowane tylko częściowo efekty przypadku – śladów rozlewającej się i ściekającej wodnej farby. To podejście odmienne od jej poprzedniego sposobu malowania: gęstymi, olejnymi farbami o głębokich, nasyconych barwach, którymi budowała w pełni przemyślaną kompozycję, najczęściej opartą na statycznych, zrównoważonych podziałach.

Drugą drogą wiodącą tę wrażliwą artystkę do abstrakcji, to doświadczenia pracy z tkaniną artystyczną: geometrii pojedynczego splotu i mantrycznego rytmu powtarzalności. Wykorzystuje je i stosuje również w malarstwie: „Zmierzchocień”, „Szaroświt”, „Szron” – te kompozycje, „skonstruowane” z równych rzędów drobnych, powtarzalnych, pastelami rysowanych form, niewątpliwie mają genezę w tego rodzaju jej twórczości. Echa podobnego myślenia widoczne są także w efektownych przestrzennych dziełach, wykonanych z autorsko preparowanego pakowego papieru, wycinanego w powtarzalne ażurowe romby. „Balansowanie”, „Pod wiatr”, „Habitat”: wielkoformatowe kompozycje, miękko udrapowane w przestrzeni, niewątpliwie – choć tkaniną nie są – do niej nawiązują swoją formą i specyficzną miękkością.

Formalna różnorodność twórczości Aleksandry Zuby-Benn niewątpliwie czyni ją wizualnie jeszcze bardziej atrakcyjną, ale także ma głębszy sens. Pozwala jej dotykać nurtujących ją problemów w różny sposób i docierać do nich z różnych stron, wyrażać swoje twórcze przemyślenia w jak najbardziej adekwatnej formie, wprzęgać urodę i właściwości materii w służbę jej własnego plastycznego języka. Ale także i w kontakcie z nią, jej organicznością, zmysłowością struktur i barw – wydobywać z siebie samej uśpione w głębi podświadomości enigmatyczne odczucia i wizualizować je w obrazach, tkaninach czy wiklinowych rzeźbach. To wszystko sprawia, że subtelna, wysmakowana – i wyrafinowana, zarówno w formie i treści, sztuka Aleksandry Zuby-Benn osiąga nadrzędną harmonijną spójność i – co za tym idzie –prawdziwie wysoki poziom artystyczny.

Stanisława Zacharko-Łagowska

GALERIA

Aleksandra Zuba-Benn, Z cyklu Zapis naturalny, akwarela, olej na płótnie, 120 x 120 cm, 2020, fot. Archiwum artystki/BWA 2023

Aleksandra Zuba-Benn

Absolwentka Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych (obecnie Uniwersytet Artystyczny) w Poznaniu, dyplom w pracowni Gobelinu prof. Magdaleny Abakanowicz (1986). Uzyskała doktorat na Wydziale Sztuki Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie (2010). Adiunkt na Wydziale Sztuki Akademii Tarnowskiej w Tarnowie. Należy do ZPAP oraz Stowarzyszenia Tarnowskich Artystów Plastyków.

Prace prezentowała na czterdziestu wystawach indywidualnych m.in. w: Poznaniu, Tarnowie, Krakowie, Bytomiu, Lublinie, Warszawie, Kielcach, Kaysersberg (Francja), Goedereede (Holandia), oraz ponad stu czterdziestu wystawach zbiorowych w: Polsce, Francji, Irlandii, Ukrainie, Słowacji, Węgrzech, Belgii, Szwecji, Holandii.

Laureatka nagród: Nagrody im. Agnieszki Sienkiewicz na XXIV Międzynarodowej Wystawie Poplenerowej – Kowary 97 (1998), Prezydenta Miasta Tarnowa (2001, 2004, 2010), Dyrektora Wydziału Kultury Miasta Tarnowa (2005), Nagrody Specjalnej Prezydenta Miasta Tarnowa na Międzynarodowym Triennale Malarstwa Regionu Karpat „Srebrny Czworokąt” – BWA Przemyśl (2006), Nagrody Dyrektora BWA w Tarnowie, Zarządu ZPAP OT (2013), II Nagrody Salonu Zimowego ZPAP Okręg Tarnowski (2015), Nagrody Specjalnej BWA Rzeszów na Międzynarodowym Triennale Malarstwa Regionu Karpat „Srebrny Czworokąt” – BWA Przemyśl (2018).

Zajmuje się malarstwem, tkaniną unikatową, sztuką papieru i wikliną artystyczną. Mieszka i pracuje w Tarnowie.