Malarstwo

Biuro Wystaw Artystycznych w Kielcach Filia Busko-Zdrój Galeria Sztuki „Zielona”
zaprasza na wystawę Malarstwa – Mariana Czapli
Wystawę zorganizowano z okazji „XX SPOTKAŃ Z KULTURĄ ŻYDOWSKĄ”

Otwarcie wystawy 11 września (niedziela), godzina 14.00
Buskie Samorządowe Centrum Kultury, Galeria „Na Antresoli”.
Al. Mickiewicza 22, 28-100 Busko-Zdrój

Wystawa potrwa od 12 do 30 września 2022.
Wstawie towarzyszy katalog wydany przez Buska LGD Słoneczny Lider

Składamy podziękowania rodzinie MARIANA CZAPLI
za udostępnienie obrazów Artysty do wystawy

Malarstwo Mariana Czapli. Człowiek a przestrzeń.

„Malarstwo Mariana Czapli, które syntetyzuje wielkie osiągnięcia XX-ego wieku, zwykło się określać głęboko religijnym. Nie jest tak bynajmniej dlatego, że artysta uczynił m.in. wątki staro czy nowotestamentowe tematem swoich prac, ponieważ jak sam mówił jego malarstwo nie ma charakteru ilustracyjnego.¹ Nie jest tak także z powodów formalno-treściowych, ponieważ jego prace są dalekie od akademickich rozwiązań w przedstawieniach tematów z życia Chrystusa włoskich mistrzów. Religijność malarstwa Mariana Czapli polega na głębokim pietyzmie przeżywania relacji człowieka z przestrzenią. Postaci, które maluje (bo tematem jest przede wszystkim człowiek) konstytuują się w dramatycznie ograniczonej przestrzeni. Zwaliste, mocarne ciała pełne biologizmu, mocno skontrastowane kolorystycznie z tłem,² tworzą swoistego rodzaju grę, w której stawką jest pożądana sublimacja malarskiej abstrakcji. Według Czapli „abstrakcja tkwi w człowieku. W świecie jej nie ma. Forma człowieka w obrazach to rezultat mojego wyboru, efekt wolności, skutek malarskiej interwencji w abstrakcyjnej przestrzeni. Dlatego, i formy moich ludzi, zmagających się z czymś, cierpiących, upadających pod ciężarem i wyobrażanie przestrzeni, która ich gniecie – to abstrakcje”³.

Te syntetyczne wyobrażenia zazwyczaj odnoszą się do najtrudniejszych i najbardziej dramatycznych figur. Mamy więc upadki, które konstytuuje pozycja horyzontalna postaci, ale też ukrzyżowania, które orientują się na osi pionowej⁴. Uważa się, że na styl malarski Czapli wpłynęła recepcja malarstwa hiszpańskiego z naciskiem na El Greco, o którym artysta wyrażał się z uznaniem dla jego rozwiązań kolorystycznych – kontrastów głębokich kolorów, ale też syntetycznego przedstawienia, figuratywnego, dalekiego od realizmu ujęcia postaci ludzkiej. Istotnym tropem wydaje się też inspiracja fowistycznym stylem George’a Rouault czy Henri Matisse’a. Miejscem, w którym spotyka się ich twórczość jest syntetyczne ujęcie postaci oraz radykalnie nierealistyczna kolorystyka. Ewidentne są też wpływy gotyku w malarstwie Czapli. Makabryczna atmosfera realizująca się w gotyckim dramacie – ciała okaleczonego przez rany, zdeformowanego. Ta gotycka atmosfera widoczna jest w wielu przedstawieniach drogi krzyżowej, upadków, piet (dosyć nietypowych, jeśli chodzi o reprezentację). Artysta prowadzi bardzo żywą kreskę, nie ma tu miejsca na subtelności. Jest to malarstwo o bardzo wyrazistym rysunku. Z prostej faktury, kształtu powstaje niebanalny detal. Twórca wybrany obiekt stara się do końca malarsko skonsumować, czego efekty widzimy na wielu płótnach, gdzie dane problemy są eksploatowane do ich wykończenia. „Do malowanych przeze mnie tematów powracam dwadzieścia-trzydzieści razy. Wyciskam z nich wszystkie soki, przerabiam, przemalowuję, poprawiam”.⁵ Rozwiązanie tych problemów przybiera różne innowacyjne rozwiązania – dobrym przykładem eksperymentu są tu parawany, które można interpretować jako próbę rozwiązanie dylematu ograniczenia ludzkiej sylwety w przestrzeni, niemożności przezwyciężenia tych ograniczeń. Abstrakcja malarskiego ujęcia Czapli umożliwia sublimację przeżyć i afirmację tych egzystencjalnych nieodłącznych od kondycji człowieka dylematów. „Ciało ludzkie złączone z przestrzenią daje afirmację istnienia tak piękną, że tworzy niezniszczalną wartość duchową. Można powiedzieć, że sztuki abstrakcyjnej właściwie nie ma. Są tylko wyobrażenia, które tkwią w człowieku jako abstrakcje…”.⁶

W tym sensie można powiedzieć, że malarstwo Czapli jest z ducha prawdziwie chrześcijańskie. W sposób zupełnie swoisty tworzy warunki niezbędne do estetycznego oswojenia „drogi krzyżowej”, która spotyka każdego człowieka. W ten schemat wpisana jest też biografia artysty, który wyodrębnił się ze swojego naturalnego otoczenia kieleckiej wsi.⁷ Wtłoczony w cywilizację miejską i akademię z jej snobizmami, specyficznym środowiskiem oraz przytłaczającymi formami kulturowymi, przeszedł swoją własną drogę krzyżową, swoisty dramat potrzeby radykalnego przyswojenia nowej formy, która wymagała zniszczenia, przeobrażenia siebie. Postaci wtłoczone w schemat symboliczny i sytuacyjny jaką jest np. dźwiganie ciężkiego krzyża są po prostu ludźmi – mocarnymi, naznaczonymi biologizmem, gargantuicznością członków i grymasami twarzy, w których najprędzej możemy rozpoznać spracowanego robotnika lub chłopa. Ta synteza malarska ludzkiej kondycji to prawdziwy moralitet Czapli. Wpisanie ludzkiego ciała w niekończący się dramat biologiczny, jednocześnie afirmujący go. „Sztuka to stwarzanie wciąż na nowo jakiejś rzeczywistości, a zarazem – kreowanie siebie. Największą udręką artysty jest konieczność ciągłego niszczenia siebie”.⁸

Jan Czapla

¹. M. Czapla w rozmowie z Moniką Małkowską, nagranie audiowizualne w Galerii Studio, Warszawa 1989.
². R. Rogozińska, Marian Czapla. Widzę tylko człowieka [w:] Inspiracje pasyjne w sztuce polskiej w latach 1970-1999, Poznań 2002, s. 180.
³. M. Czapla w rozmowie z Z. Taranienko. Forma Człowieka [w:] Oto człowiek. Malarstwo Mariana Czapli, Muzeum Archidiecezji Warszawskiej, 1993, katalog.
⁴. M. Czapla w rozmowie z Moniką Małkowską…
⁵. M. Małkowska, Marian Czapla o malarstwie, [w:] „Integracje”, nr XXVI, XI 1990.
6. M. Czapla w rozmowie z Z. Taranienko. Forma Człowieka, [w:] Oto człowiek. Malarstwo Mariana Czapli, Muzeum Archidiecezji Warszawskiej, 1993, katalog.
⁷. I. Wojtczak, Człowiek z pękającego ziarna [w:] „Człowiek i światopogląd”, XII 1984., s.69-71.
⁸. M. Małkowska, Marian Czapla o malarstwie…

Marian Czapla

Fot. Paweł Pierściński, "W bramie" / Archiwum rodzinne

Malarz, grafik i pedagog urodzony na ziemi świętokrzyskiej w Gackach koło Szydłowa 28 lipca 1946 roku. Absolwent Państwowego Liceum Technik Plastycznych w Kielcach oraz Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, gdzie pracował do śmierci jako pedagog, prowadząc kolejno pracownię rysunku i malarstwa (dyplom 1972). Studiował w pracowniach Stefana Gierowskiego, Haliny Chrostowskieji Józefa Pakulskiego. Był współzałożycielem i członkiem grupy Sympleks S4 (razem z Andrzejem Bąkowskim, Mają Gumińską, Piotrem Kasprzakiem, Janiną Kowalewską-Tarkowską, Ryszardem Owczarkiem, Piotrem Szemińskim i Krzysztofem Wachowiakiem). Profesor malarstwa warszawskiej ASP. Oddany studentom i uczelni. Z wielkim zaangażowaniem organizował wiele plenerów studenckich, które owocowały ciekawymi, bogatymi w obrazy wystawami poplenerowymi. Brał udział w wielu wystawach indywidualnych i zbiorowych w kraju i za granicą. Zmarł w Warszawie 12 stycznia 2016 roku. Pochowany na Powązkach Wojskowych.